Літвіны
Ліцьвіны (літвіны, літва) — гістарычная саманазва беларусаў у Вялікім Княстве Літоўскім, якая выкарыстоўвалася поруч з русінамі. Па Крэўскай уніі «літвінамі» называліся каталікі ВКЛ, а таксама ўсё жыхарства Вялікага княства Літоўскага ў нацыянальным сэнсе, «русінамі» называліся праваслаўныя ў канфесійным сэнсе[1][2].
Цытаты пра ліцвінаў правіць
Хіба толькі ліха возьме ліцвіна, каб той не дзекнуў. | |
Хіба лихо озме литвина, щоб він не дзекнув. | |
| — Украінская прыказка |
Въ томъ панстве Великомъ Князстве Литовскомъ и во всихъ земляхъ ему прислухаючыхъ достойностей духовныхъ и свецкихъ городовъ дворовъ и кгрунтовъ староствъ въ держаньи и пожываньи и вечностей жадных чужоземцомъ и заграничникомъ ани суседомъ таго панства давати не имаемъ; але то все мы и потомки наши Великіе Князи Литовскіе давати будуть повинни только Литве а Руси, родичомъ старожитнымъ и врожонцамъ Великаго Князства Литовского <…>. А хотя бы хто обчого народу за свое заслуги въ той речы посполитой пришолъ ку оселости зъ ласки и данины нашое, албо которымъ иншимъ правомъ; тогды таковые толко оселости оное ужывати мають будучы обывателемъ обецнымъ Великаго Князства и служачы службу земскую томужъ панству. Але на достоенства и всякій врядъ духовный и свецкій не маеть быти обиранъ, ани отъ насъ Господаря ставленъ, толко здавна продковъ своихъ уроженецъ Великого Князства Литовского Литвинъ и Русинъ. | |
| — 9-ты артыкул Трэцяга Статуту Вялікага Княства Літоўскага, 1588 |
Але на шчасце ў склад Расійскай дзяржавы акрамя карэннай Расіі ўваходзяць таксама і іншыя, гвалтам прыручаныя і ланцугам няволі прыкаваныя, краіны. Насельніцтва гэтых краінаў – палякі, ліцвіны, латышы, русіны – займае абшары, якія раней належалі да Рэчы Паспалітай Польскай. Яны маюць таму зусім іншае гістарычнае мінулае, іншыя традыцыі; усе церпяць пад царызмам жорсткія нацыянальныя і рэлігійныя пераследы, якія ўзбуджаюць у іх нянавісць да сённяшніх палітычных адносінаў (…) умовы дазваляюць думаць, што адтуль менавіта выйдзе гэтая сіла, якая затрэць у пыл магутнасць царызму. — у газэце "Работнік", 1895 г. | |
Lecz na szczęście w skład państwa rosyjskiego oprócz Rosji właściwej wchodzą i inne, przemocą ujarzmione i łańcuchem niewoli przykute do caratu, kraje. Ludność tych krajów – Polacy, Litwini, Łotysze, Rusini – zalega obszary, dawniej do Rzeczypospolitej Polskiej należące. Mają więc ona całkiem inną przeszłość historyczną, inne tradycje; wszystkie zaś cierpią pod caratem srogie prześladowania narodowościowe i religijne, które wśród nich wzbudzają nienawiść ku obecnym stosunkom politycznym (…) warunki każą przypuszczać, że stąd właśnie wyjdzie ta siła, która w proch zetrze potęgę caratu. | |
| — Юзэф Пілсудскі |
- — Ёанна Героўская-Каллаур: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnistwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, с. 51. ISBN 83-88973-60-6.
